MUHABBET KUŞLARININ SAĞLIĞI
MUHABBET KUŞLARININ HASTALANMASINI NEDENLEYEN ETKENLER:
   Daha önceki konularda,muhabbet kuşlarının doğadaki yaşantılarında,çetin yaşam koşullarına çok iyi uyum gösterdiklerine,karasal tropik iklimin yüksek sıcaklarına,sert geçen kışlarına,gündüz ve gece arasındaki yüksek ısı farklarına dayandıklarına değinmiştik.Bu kuşlar,doğanın zengin olanaklarından da yararlanarak,türlerinin devamını ve çoğalmasını bu güne değin sürdürebilmişlerdir.Kısaca,dayanıklı ve sağlıklı bir yapıya sahiptirler.
   Bununla birlikte insanoğlu,çoğukez evinde beslediği ve pek çok sevdiği kuşunun hastalanmasına kendi neden olmaktadır.Şimdi nelerden kaçınmamız ve nelere özen göstermemiz gerektiğine şöyle kısaca bir bakalım.

*Yeni bir kuş alırken,tanınmış güvenilir bir kuşçudan alışveriş yapınız.
*Alacağınız kuşun güzelliğine verdiğiniz önem ve titizlik kadar,sağlıklı olmasına da dikkat ediniz.Bu konuda kendinize güvenmiyorsanız,kuşlardan anlıyan birisinin yardımını isteyiniz.
*Sağlıklı bir kuş:
Canlı,hareketli ve oyuncudur.
Altı ayını doldurmuşşa,gaga üstündeki etli kısım cinsiyetini tam olarak belirleyen renktir.Gözleri parlak,bakışları canlı ve dikkatlidir.Tüyleri eksiksiz ve parlak,tünek üstündeki duruşu diktir.
Gagasında,ayaklarında kabuklanma ve pullanma görülmez.
*Yeni aldığınız bir kuşun sağlıklı olduğuna tam bir güven duymadan onu salmanıza veya kafesinizdeki diğer kuşlarınızın yanına koymayınız.
*Salma ve kafesleriniz,ilgili konuda anlatılan yapıda,nitelik ve ölçüde olmalıdır.
*Fare,kedi ve köpek gibi hayvanların bit,pire,gibi zararlıların,onların hayatını tehlikeye düşürmesine olanak tanımayın.
*Kafesler temiz havalı,bol ışıklı yerlede bulunmalı,dik güneş ışını almamalı,rutubetli,isli,pis kıokulu,sigara dumanlı yerlere konulmamalıdır.
*Tüm salma ve kafes gereçleri,suluklar,yemlikler,sebzelikler,banyoluklar,tünekler ve yuvalar,kuşların sağlığına zarar vermeyen,temizlenimi ve bakımı kolay yapıda olmalıdır.
*Muhabbet kuşunun,doğal eğilimlerine,beslenme düzenine ve gereksinmelerine uygun besinlerle beslenmesinin,sağlığının korunmasındaki büyük etkisi hiçbir zaman unutulmamalıdır.Dengeli ve düzenli besin,sağlığın temel koşullarından biridir.Yumurtlama,kuluçka ve yavru besleme zamanlarında verilmesi gereken özel besinler ihmal edilmemelidir.
MUHABBET KUŞLARINDA GÖRÜLEN BAŞLICA HASTALIKLAR:
Bu bölümde,muhabbet kuşlarında görülen başlıca hastalıkları,belirtileri ve nedenleri ile tanıtanacak,tedavi yöntemleri ile alınacak önlemler üzerinde duracağız.
SOĞUK ALGINLIĞI:
 Belirtileri: Soğuk algınlığı,muhabbet kuşlarında çeşitli derecelenmeler içinde görülür.Hafif geçen soğuk algınlıklarında kuş tüylerini kabartır.Eskisi kadar hareketli ve oyuncu değildir.Çoğunlukla tüylerini kabartmış bir durumda,kafesin veya salmanın bir köşesine çekilip uyuklar.Daha aşırı durumlarda yeme karşı tümüyle ilgisizlik,soluk almada güçlük ve hatta kendini kaybetme durumları görülebilir.
Nedenleri: Muhabbet kuşları yüksek ve düşük ısıya karşı dayanıklı varlıklardır.Isı değişimlerine de ani olmamak koşuluyla tahammül gösterebilirler.Bununla birlikrte,kafeslerin açık pencere ve kapılar arasında bırakılması,içinde bulunduğu sıcak odanın soğuk bir yere aktarılması,salmaların köşe rüzgarlarına hava akımlarına açık yerlere kurulması,bütün bir geceyi ıslak tüylerle geçirmeleri gibi nedenlerle soğuk algınlığına tutulabilirler.
Önlenmesi:İlk önlem olarak kuş sıcak bir yere,tercihen özel donanımlı hasta kafesine alınmalıdır.İçme sularına damlatılacak bir iki damla terramycine eriyiği ile hafif durumlar için etkili tedavi sağlanmış olur.Muhabbet kuşlarının fazla su içmedikleri göz önüne alınarak,onları susatmak amacıyla ağızlarına bir damla bal damlatmakta yarar vardır.Başlangıç durumlarında kuşşurubu verilerek önlem almak olasıdır.Bir başka tedavide de,30 gram suda bir tablet bir tablet Auremciyn eriterek bu solüsyondan bir damlalık aracılığıyla kuşun ağzına günde bir damla olmak üzere 3-4 gün süreyle damlatmaktır.Kuş hastalığının belirtilerini üzerinden atmaya başladığında sevdiği yiyecekler güçlendirilmelidir.
NEZLE: 
Belirtileri: Muhabbet kuşunun aksırması,burnundan ve gözlerinden akıntının başlaması,nezlenin en bariz belirtisidir.Bu durum giderek kuşun burun deliklerinin tıkanmasına,solunum güçlüğü çekmesine neden olur.Eğer önlem alınmazsa hastalık kafeste veya salmada bulunan diğer kuşlara da kolayca yayılarak daha büyük boyutlara ulaşabilir.
Nedenleri: Üşütme ile büyük bir bağıntısı olmakla birlikte mikrobik bir hastalıktır.Soğuk algınlığı nedeniyle etkenler nezleye yol açabileceği gibi,nezle bir kuşun kafes içinde bulunmasıyla,onun göz,burun veya ağız akıntısından da diğer kuşlara geçmesi olasıdır.
Önlenmesi: İlk önlem olarak kuş diğerleinden ayrılarak daha sıcak bir yere,tercihen bir hasta kafesine alınmalıdır.Gözlerdeki çapaklar ve burundaki akıntı asitvorikli su ile silinmeli.Kuş eğer soluk almada zorluk çekiyorsa,bir tüy parçası tuzlu suya batırılarak burun deliklerine sokulmalı ve tıkanıklık giderilmelidir.Bu amaçla burun çevresine ve göz çevresine Sigmamycine merhemi sürülmeli,bu arada sık sık bakılarak burun tıkanıklığının giderilmesine çalışılmalıdır.Gözdeki inatçı çapaklanmalarda %10 luk Argycol damlatılması iyi sonuç verir.Hastalık geçinceye kadar soğuk algınlığında olduğunca suyuna bir damla Terramycine damlatılmalı,vitamince zengin besinlerle kuş güçlendirilmelidir.Hastalık tümüyle geçtikten sonra,hasta kuşun bulunduğu kafes ve tüm kafes gereçleri sodalı sıcak sularla yıkanarak güneşte kurutulmalıdır.

ROMATİZMA:
Belirtileri: Yürümede zorluk çekme,yürüyememe,düştüğü yerden kalkamama halleriyle tanınabilir.Ancak bu durum romatizmalanma yoksa herhangi başka nedenden mi kaynaklandığına dikkat edilmelidir.
Nedenleri: Nem oranı yüksek, serin ve rutubetli yerlerde sürekli yaşama zorluğunda kalması,ıslak tüylerle kalıp geceleri üşütmesi hastalığın temel nedenini oluşturur.
Önlemleri: Kafes tabanının iyi titelikli kumla örtülü bulunması,kafes ve salmaların güneş gören,ancak dik gelen güneş ışınlarından korunmuş yörelerde,rutubetsiz ve sağlık koşullarına uygun yerlerde bulunması,kuşlarınızın bu hastalığın pençesine düşmesini tümüyle önleyecektir.Hastalığa yakalanmış kuşlar için yapılacak şey ise,ayaklarını saf alkolde eritilmiş kafuru ile olmak ve sularına çeyrek aspirin veya bir bebek aspirini karıştırmaktan ibarettir.
BAĞIRSAK İLTİHAPLANMASI:
Belirtileri: Süregelen ishal hali,kuşun arkasındaki tüylerin kirli oluşu,genel hareketsizlik,halsizlik ve bitkinlik,dışkının bazen kanlı ve iltihaplı yeşil bir gürünüm alması belli başlı belirtiler arasındadır.
Nedenleri: Giderilmeyen ve müzmin bir hal alan ishal,kabızlıklar,kötü,temizlenmemiş tozlu tohumlar,bozuk nitelikli sebze ve meyveler,donmuş,kokuşmuş mamalar,kuşların doğal beslenme alışkanlıklarına ayrıkı bisküvi,pasta,çörek,şeker,çikolata gibi besinler,bağırsak intihaplanmasını nedenlerler.Ayrıca,taşlık için gerekli olan iyi nitelikli öğütücü kumun bulunmayışı da,hastalığın oluşmasında bir etken olarak görülebilmektedir.
Önlenmesi: Kuş,kafes veya salmadan çıkartılarak diğerlerinden ayrılır.Özel hasta kafesine alınarak burada 30 derece ısıda 3 gün süreyle tutulur.Sonra giderek bu sıcaklık 3-4 gün içinde ağır ağır normale düşürülür.Yemlerinin üzerine Bizmuth,Karbonat tozu serpilir veya sularını her gün tazeleme koşuluyla 10 damla Terramycine damlatılır.İyileşinceye değin yeşillik ve meyveleri kesilir.Kum gereksinmeleri karşılanır.İyi nitelikli yemler verilir.Hastalık belirtileri tümüyle kaybolunca diğer kuşların arasına konulabilir.
İSHAL:
Belirtileri: İshal olmuş bir kuşun dışkısı sulu ve genllikle beyaz renktedir.Diğer belirtiler:Halsizlik,hareketsizlik ve sık sık dışkı bırakma olarak belirlenebilir.
Nedenleri: İshale neden olan başlıca etkenler arasında,üşütme,bozuk ve çürümüş yeşillikler,bayat mamalar,soğuk su ve yiyecekler, gereğinden fazla yeşillik yeme sayılabilir.
ÖNLENMESİ: İlk iş olarak hasta kuş diğerlerinden ayrılmalı,hastalanmasına neden olduğu düşünülen yiyecek veya yiyecekler kaldırılmalıdır.Özellikle yeşillik,mama ve meyveler kesilmeli,yalnızca kuş yemi verilmekle yetinilmelidir.Hastalığın mikrobik bir nedenden kaynaklandığı düşünülüyorsa,ishale karşı etkin olduğu bilinen Streptonagma,Sulfaguanil gibi ilaçlar,damlalıkla kuşun ağzına akıtılabilir.Hastalık belirtiler kayboluduğunda,ilk önce ilaçlar kesilir.Daha sonra ise yiyecekler çeşitlendirilir.Başlangıçta yeşilliğin çok az verilmesinde yarar vardır.
KABIZLIK:
Belirtileri: Dışkı bırakmada az alma,kuşta genel bir hareketsizlik,yeme karşı isteksizlik,tüylerde kabarma ve çok katı dışkı ile tanınır.
Nedenleri: Muhabbet kuşlarının temel besinini taneli bitkiler ve çeşitli tohumlar oluşturur.Bununla birlikte bu kuşlar aynı orandan olmas bile yeşillik ve taze meyvaya da gereksinim duyarlar.Onların bu gereksinmesi yeteri oranda karşılanmadığı zaman,besin ve sindirim dengeleri bozulur.Her iki düzeyde de çeşitli sakıncalar ortaya çıkar.İşte bunlardan biri de kabızlıktır.
Önlenmesi: Aşırı kabızlık durumlarında kuşun gagası açılarak,bir iki damla zeytinyağı damlatılır.Eğer bu önlem işe yaramıyor ise küçük bir tüy parçası hintyağına veya saf zeytinyağına batırılır ve kuşun anüsüne dikkatlice sokularak lavman yapılır.Bu arada,yeşilliklerin verilmesini alışkanlık haline getirilmesinde zorunluluk vardır.
   Aşırı olmayan durumlarda kuş şurubu tek başına kabızlığı giderici bir etkendir.Bundan başka kabızlığa karşı bir önlem olarak,kabızlık çeken kuşların sularına her gün tazelemek koşulu ile bir kaşık karbonat konulabilir.
BAĞIRSAK PARAZİTLERİ:
Belirtileri: Bağırsağında parazitlerin yerleştiği kuşlar,normal yem ve besinlerini almalarına karşın sürekli zayıflarlar.Halsiz ve güçsüzdürler.Eski neşeli ve oyuncu halleri kalmaz.Bir köşede keyifsiz ve isteksiz dururlar.Hastalığın kesin olarak tanınması,halinden kuşku duyulan kuşun dışkısını inceleyip solucan veya şeritin görülmesi ile olasıdır.Solucanlar,yarım cm boyunda ince,iplikimsi parazitlerdir.Şeritlerin boyu ise 2cm yi bulur.
Nedenleri: Çoğunlukla bozulmuş,kokuşmuş,çürümüş yiyeceklerle beslemenin veya bu parazitleri bulunduran diğer kuş dışkılarının bulaştığı yemlerle yemlemenin sonucunda görülür.
Önlenmesi: Diğer kuşlarla birlikte kafes ve salmada yaşayan parazit bulunduran kuş,zaman geçirilmeden belirlenerek diğerlerinden ayrılır.24 saat süreyle suyun dışında hiçbir yiyecek verilmez.Bundan sonra kuşa bir damlalıkla 5-6 damla zeytinyağı içerilir.Böylece bağırsakların parazitlerden tümüyle temizlenmesi sağlanır.Bu arada hergün tazelenen sularına günde 10 damla Sulfamezaptin damlatılmasında yarar vardır.
TÜY EKSİKLİĞİ:
Belirtileri: Daha erken yaşlarda,bir iki aylıkken tanınabilen bir hastalıktır.Ölümcül olmamakla birlikte görünüş olarak kuşa çirkin bir biçim verir.Bu nedenle yetiştiriciler arasında tutulmazlar.Özellikle kuyruk ve kanatlarda çeşitli oranlarda görülebilen tüy eksikliği ile tanınırlar.Kimi kere son derece küçük oranlarda zor farkedilebilir olan bu eksiklik,kimi kere kuyruğun önemli bir kısmının ve hatta tüm kanat tüylerinin yokluğu ile karşımıza çıkabilir.Böyle önemli oranlarda tüy eksikliği bulunan kuşlar uçma yeteğini yitirirler,tüm yaşamları boyunca yerde dolaşmaya mahkum olurlar.
 Nedenleri: Bu güne kadar olan bilgilerimiz hastalığın mikrobik ve bulaşıcı olmadığı yolundadır.Bu durumun ortaya çıkma nedeninin soyaçekim olduğu sanılmakta ve bu türler arasındaki çiftleşmelerin yine aynı doğrultuda yavrular vermesi bu kanıyı güçlendirmektedir.Çiftleşmede elverişsiz genlerin karşılaşmasının hastalığa yol açtığı yaygın bir inanç olarak kabul edilmektedir.
Önlenmesi: Neden kalıtımsal olunca,doğal olarak bu duruma düşmüş bulunan kuşların iyileştirilmesi söz konusu olamamaktadır.Ancak bu durumun önlenmesi ve böyle tüy eksikliği bulunan yavrular üretilmemesi için alınabilecek bazı önlemler vardır.Bunların başında da Tüy eksikliğinden en ufak bir kuşku duyulan kuşların kesinlikle üretime sokulmaması gelmektedir.
KABUKSUZ YUMURTA YUMURTLAMA:
Belirtileri: Çiftleşmeye alınan dişinin,yumurtlama zamanı gelince yumurtladığı yumurtanın ya tümüyle kabuksuz,ya da kuluçkaya dayanamıyacak kadar ince kabuklu olma halidir.
Nedenleri: Bu duruma neden olan etken son derece belirgindir.Kuşa kuluçkaya hazırlık döneminde gereken özen gösterilmemiş,kalsiyum gereksinmesi karşılanmamıştır.
Önlenmesi: Bu üzücü ve umut kırıcı durumla karşılaşmamak için,çiftleşmeye ayrılan kuşların çok elverişli bir kuluçkaya hazırlık dönemi geçirmeleri,tümüyle sağlıklı olmaları ve beslenmelerinde tüm gereksinmelerinin yanı sıra minerallere olan ihtiyaçlarının da karşılanması gerekir.
YUMURTLAMA ZORLUĞU:
Belirtileri: Kuşların çiftleşmeye alınmasından ve yuvanın asılmasından belirli bir süre sonra dişi kuşun yumurtalarını yumurtlaması gerekir.Bu devre onların en etkin ve hareketli çağlarıdır.Sürekli olarak yuvaya girerler,çıkarlar,oynaşırlar.Yumurtlama zorluğu çekmekte olan dişi kuş,öncelikle yumurtlaması gerekn süre içinde yumurta bırakmamakla bu güçlüğünü belli eder.Tüylerini kabartır,son derece durgunlaşır ve hareketliliği azalır.Kafesin bir köşesinde uyukalar durur.
Nedenleri: Bu durumun ortaya çıkması birkaç nedene bağlanabilir.Fizyolojik bir bozuklukla,yumurta kanalının gerekli genişlikte olmaması kuşun kuluçkaya yatması için olması gereken yaştan küçük bulunması ve çiftleşme döneminin mevsim yönünden havanın gereği kadar ısınmadığı günlere rastlanılması bu sakıncalı durumu doğurabilir.Ayrıca,çiftleşme öncesi gerekli beslenme koşullarının sağlanmamış olması da bir etken oalbilmektedir.
Önlenmesi: Herşeyden önce bu duruma neden olan davranışalardan kaçınmak gerekir.Ancak bir kez bu durumla karşılaştıktan sonra da,alınabilecek bazı önlemler vardır.Dişi kuş yumurtlama zorluğu çektiği belirlenir belirlenmez hemen bulunduğu kafesten alınır.Eğer varsa hastahane kafesi bu tedavi için son derece elverişlidir,eğer yoksa elimizdeki olanaklarla tedaviye çalışmalıyız.
   Başvurulacak ilk önlem,hasta kuşun aşağıdan kaynar su buhusuna tutulaması ve sıcak tutulmasıyla kanalda bir gevşeme ve açılmanın sağlanmasına çalışmaktadır.Buna ek oalrak anüsten,zeytinyağına veya gliserine batırılan bir tüy parçasıyla lavman yapmak gerekecektir.Bütün bu önlemler sırasında çok dikkatli olunmalı,aşırı sıcak bir buhu ile kuşun derisinde yanık oluşturulmamalı anüse yumuşatıcı sürerken zedelenme meydana getirilmemelidir.
   Bu önlemler çoğunlukla olumlu sonuç vermekte ve kuş yumurtasını bırakabilmektedir.Ancak bazı durumalrda çaresiz kalınmaktadır.O zaman,göz göre göre kuşun ölmesine göz yummaktansa başvurulacak son çare bulunmaktadır.Oldukça sakıncalı olmak ve kuşun bağırsaklarını delmek tehlikesi bulunmakla birlikte,yumurtayı içeride kırmak kimi kez kaçınılmaz olmaktadır.Bunu yapraken dıştan apılan baskının son derece bilinçli ve ölçülü olması gerekmektedir.Ilık gliserinli su ile lavman yapılarak kabukların yumurtanın daha kolay dışarı alınması sağlanmalıdır.Eğer yetiştirici bu konuda gerekli bilgi ve deneyime sahip değilse,bu işlemi uzman bir kişiye bırakmasında yarar vardır.
BİT VE PİRE HÜCUMU:
Belirtileri: Kuşların sık sık kaşındıklarının,gagalarıyla tüylerini kaşıdıklarını ve geceleri uyku süreleri içinde huzursuz ve rahatsız olduklarını gözlenmesi halinde bu parazitlerin varlığından kuşku duyulmalıdır.
Nedenleri: Sağlık koşullarına uygun olmayan kafeslerin kullanılamsı ve gerekli temizlğin yapılmaması bit ve pirelerin büyük bir hızla çoğalarak kuşlarınızın sağlığını tehlikeye sokulamsına neden olur.Özellikle fazla girintili çıkıntılı,oymalı süslü tahta kafesler,parazitlerin yayılmasına büyük olanak sağlar.
Önlenmesi: Bit ve pire gibi dış parazitlerin barınabilecekleri yerlerin az olması,kafes ve kuş temizliiğinin özen gösterilmesi,alınacak önlemlerin başında yer alır.Eğer bit ve pire tüm kafesi ve kuşları sarmışsa alınacak köklü önlemlerle onları ortadan kaldırmak pek o kadar güç bir iş değildir.
YÜZDE VE AYAKTA PULLANMA:
Belirtileri: Adından da anlaşılacağı gibi yüzde ve ayaklarda pullanmalar,kabuk kabuk kabarıklıkların,şişmelerin oluşumuyla tanınmaktadır.Yüzde,özellikle gaga üstünde yer alan ve cinsiyeti belirleyen renkli etli kısımda ve göz çevresinde,ayaklarda ise tüm cilt üzerinde yaygın olarak görülür.Bu hastalığa genç kuşlardan çok ileri yaştakilerde rastlanır.
Nedenleri: Hastalığı nedenleyen bir virüstür.Bununla birlikte kötü yaşam koşullarının,bakımsızlığın,besin yetersizliğinin,kafes bakım ve temizlğinin yeterince yapılmamasının hastalığın ortaya çıkmasında etkisi büyüktür.
Önlenmesi: Kuşların bakımında dengeli beslenmeye,kuş ve kafes temizliğine,sağlıklı kuşların arasına hasta olanlarının konulmamasına özen gösterilecek olursa bu hastalıktan hiçbir şikayetiniz olmayacaktır.
GÜNEŞ ÇARPMASI:
Belirtileri: Güneş altında kalan ve güneşin yakıcı dik ışınlarını etkisi altında bulunan muhabbet kuşları baygınlık geçirir.Kuş,kafes veya salmanın dibine hareketsiz düşer kalır.
Nedenleri: Muhabbet kuşları,tropik kuşağın sakinleri olmasına karşın doğadaki yaşamlarında güçlü güneş ışınlarında,özellikle öğle saatlerinin yakıcı güneşinden kaçınırlar.Bu süreyi doğal birer barınak olan okaliptus ağaçlarının gölgesinde geçirirler.Eğer kafes veya salmalarda barındırdığımız kuşlarımıza böyle bir koruma olanağı sağlamazsak,onların sağlıklarında çok şey yitirecekelerini ve bütük bir olasılıkla sürekli olumsuz koşullar altında bulunma nedeniyle hayatlarını kaybedeceklerini bilmeliyiz.
Önlenmesi: Herşeyden önce,böyle bir durumun ortaya çıkmaması için gerekli önlemlerin önceden alınması gerekir.Ancak böyle bir durumla karşılaşıldığında alınacak ivedi önlemler şunlardır:
Kuş hemen gölge bir yere alınır.Baş ve ayaklar tuvalet ispirtosu ile serinletilir.Kan dolaşımının kısa bir süre içinde normale dönmesi sağlanır.Gagası aralanarak 2 damla gliserin damlatılır.